Datum: 16 september 2022
Afstand: 24,9 km
Stijgen: 470 m
Dalen: 580 m
Weer: veel zon, 17 tot 26 graden

Vanaf het Eurohotel een stukje terug lopen om op de route te komen, meteen klimmen over een lastig bospad. Weer afdalen, asfaltweg parallel aan de snelweg en dan draaien we rechtsaf richting Formole, zeker 250 meter omhoog. 

Daarna een landweg verder flink omhoog naar de Poggio Rosso. Weer een mooie route en mooi wandelweer, we hadden regen verwacht. 

Na de klim afdalen naar het stuwmeer, de brug over, het water staat erg laag. Daarna een licht stijgende asfaltweg tot een rustplek bijna 2 km verder. Het uitzicht op het meer wordt tegengehouden door hoge begroeiing. Maar als we na ons broodje verder gaan is er 100 meter verder wel een uitzicht op het meer. 

Mooie route, veel weidsheid. Het wordt gestaag warmer, veel zon, weinig wolken. De laatste 10 km zijn nagenoeg vlak, parallel aan de Tiber. Goed wandelen, minder spectaculair, kleine gehuchtjes. 

De druiven hier staan er wat ons betreft goed bij, zowel de witte als de blauwe smaken lekker zoet. Niks meer aan doen zou ik zeggen, maak er maar wijn van. 

Nog een vervelend stuk langs drukke wegen dan lopen we Sansepolcro binnen, een middeleeuwse stad. Eerst onze Albergo zoeken, we zijn moe, de kilometers en de warmte hebben ons afgemat. Biertje op het terras, dan douchen en wassen. Oh ja, pas na 21 km hadden we onze eerste bar, cola met chips. 

Datum: 17 september 2022
Afstand: 18,9 km
Stijgen: 730 m
Dalen: 730 m
Weer: regen, storm, 5 tot 18 graden

Het leed is weer geleden. We zijn nu aan het bijkomen in agriturismo Ca’ Matra in Pitigliano, een prachtig onderkomen. 

Na het vroege ontbijt wandelden we Sansepolcro uit met goed wandelweer, en aangenaam klimmen. 

Twee uur later waren we bezig met een vreselijk lastige klim naar Montecasale. Soms een opstap op een rotsblok meer dan een halve meter hoog, smalle paadjes langs behoorlijk steile diepten. En dan gaat het regenen en moet op een lastige plek de poncho en gamaschen aan.

Na flink klimmen komen we bij Eremo di Montecasale, met het standbeeld uit 1982 van Franciscus die uitkijkt over de vlakte. 

We praten even met een Norbertijn, houden schuilpauze in een bijgebouw met banken. Broodje meegenomen, geen koffie natuurlijk. 

We gaan bij het klooster de trappen op om bij een klein kerkje te komen, mooi. 

Ook een ander beeld van Franciscus staat hier van het uitzicht te genieten. 

We gaan verder omhoog, de regen wordt meer en het begint te waaien. Stormen zelfs, het wordt in deze wind steenkoud hier boven de 800 meter. Onze handen worden steeds kouder, routebeschrijving bekijken kan niet want dan wordt het papier nat, de gps op de telefoon raadplegen lukt met moeite. En die gps is weer dringend nodig om het juiste pad te vinden. Bomen gaan te keer, takken breken af, toch geprobeerd een filmpje te schieten. We zijn blij als we tot onder de 500 meter gedaald zijn, de temperatuur wordt wat aangenamer en de wind minder. Dan zien we Lama en het dorpje ervoor, Pitigliano liggen. 

Nog even doorzetten tot we bij onze agriturismo zijn. Eerst koffie , dan warm douchen. Roel Kamerling (voorzitter Pelgrimswegen naar Rome) is ook gearriveerd, we hebben hem deze week al vaker gesproken. Straks samen naar de pizzeria. 

Datum: 18 september 2022
Afstand: 18,1 km
Stijgen: 770 m
Dalen: 370 m
Weer: zonnig, 5 tot 22 graden

Gisteravond was de pizzeria volledig volgeboekt. Dus 3 pizza’s, panacotta’s en een fles wijn meegenomen naar de agriturismo. Lekker gezeten, lekker gegeten.

Vanmorgen nog mistig en koud, 5 graden, vest aan. Mooi sfeertje na vertrek uit agriturismo, nadat we een heel goed ontbijt hebben gehad. 

In Selci-Lama bij een bar een broodje voor onderweg, het eerste deel van de route gaat licht omhoog. Geleidelijk aan tot een hoogte van 500 meter, weids landschap, verre uitzichten die zo langzamerhand elke dag meer op elkaar gaan lijken. 

Op hoogte blijven we op en neer golven over soms goed begaanbare paden, maar vaker lastige rotspaden. Dan komen we langs een meertje met een rare kleur water. 

Kort voor ons eindpunt passeren we een kapelletje gewijd aan La Madonna del Tartufaio. 

Tegen 16 uur zijn we bij Bar Ristoro della Cima op ruim 600 meter. Op zondag geliefd punt voor veel motorrijders op dit bochtige bergtraject.  Onze reservering blijkt niet te zijn doorgekomen maar gelukkig is er plek, eigen kamer met badkamer. Gelukkig, want ik zit er behoorlijk doorheen, het klimmen ging zwaar vandaag. Om 18.30 uur avondeten samen met Roel, andere gasten zijn er niet. Morgen om 7.30 uur ontbijt en dan ruim 19 km naar Pietralunga. 

Datum: 19 september 2022
Afstand: 19,4 km
Stijgen: 600 m
Dalen: 770 m
Weer: half bewolkt, 8 tot 21 graden

In Bocca Serriola was er geen verbinding, internet, wifi, dus vanmiddag hier in Pietralunga pas het verslag met foto’s kunnen plaatsen. Gisteravond in de bar pasta met salade gegeten, erg basaal, maar dat past wel bij de pelgrimsgedachte. Goed geslapen, vanochtend om half 8 ontbijt (droog brood met boter en jam, en gelukkig koffie), daarna de deur uit. Een aangename route, enigszins op en neer over goede paden. Al snel zitten we weer op hoogte voor uitzichten. 

De route loopt vlot, brede paden en asfaltwegen, niet teveel losse stenen. Eerste uren vest aan, frisjes, totdat na 7 km het serieuze klimwerk begint. We komen langs een forellenkweker met erachter het Lago la Casella, daar kun je ze dan weer uit vissen. 

Na bijna 3 uur en 11km komen we bij een kleine kapel met stenen bankje, tijd voor een pauze met een stukje brood. 

Op het hele traject van ruim 19 km is niets te krijgen, geen enkele bar. Dat kennen we inmiddels, is vrijwel alle trajecten zo, maar we raken er niet aan gewend. Na het nodige geklim weer uitzicht, zoals alle dagen. 

Dan komt er een klim over een rottig rotsig pad, hebben we er al veel van gehad, maar mij kunnen ze totaal niet bekoren. Omhoog is lastig om een cadans te vinden, omlaag omdat je continu moet kijken dat je je voet niet op een verkeerde steen zet. Na een tijdje worstelen hiermee krijgen we zicht op Pietralunga in de diepte. 

Nog een stuk omlaag, dan aan de andere kant van een verkeersweg steil omhoog, ook meerdere trappen op, om in de historische kern van dit oude stadje te komen. Mooie oude straatjes.

We vinden een terras voor een cola en gaan dan weer omlaag naar B&B Villa Ginevra. Een mooie plek, soort appartement of agriturismo met veel marmer, grote vertrekken, én, eindelijk een wasmachine!!! Vanaf morgen is Umbrië weer verlost van mijn zweetlucht. Na douche, scheren, wasserij is het tijd om de site bij te werken, en enkele reserveringen deze week een reactie terug te geven. Bijna half 6, zo weer omhoog naar het oude centrum voor sightseeing en daarna eten.

Terwijl we in het centrum zijn en een broodje voor morgen onderweg kopen is het gaan regenen. In restaurant La Locale, van de eigenaar van onze B&B, gaan we eten, erg lekker. Balen dat onze was nog buiten hangt. Na het eten regent het nog steeds. We vragen de ober of we 2 paraplus kunnen lenen die we dan in de B&B laten staan. Hij vraagt iemand in het lokaal of die ons wil rijden, en zo gebeurt. Super. Eenmaal “thuis” gauw de was afhalen en binnen verder te drogen hangen. Hopelijk morgen droog, dan moet ik korte broek en overhemd weer aan.

Datum: 20 september 2022
Afstand: 25 km
Stijgen: 650 m
Dalen: 750 m
Weer: zonnig, 8 tot 21 graden

Vanmorgen vertrokken uit de B&B en na 300 meter op de route. Ongeveer 1 km verder is de weg versperd: verboden toegang, gevaar, meerdere waarschuwingsborden. We overleggen wat te doen: negeren? Risico dat het werkelijk gevaarlijk is of dat we na een aantal km niet verder kunnen. Met de ervaring van ons werk als Hospitalero in de Pyreneeën besluiten we de asfaltweg naar Gubbio te nemen. Als je in de Pyreneeën de waarschuwing negeert en hulpverleners moeten komen draag je zelf de kosten daarvoor, bovendien breng je mogelijk ook hen in gevaar. De asfaltweg bevalt ons best, gestaag klimmen met mooie terugblik op Pietralunga. 

Zodra we over de bergkam zijn krijgen we zicht op de Apennijnen met een groot wolkendek aan de kant waar de Marche ligt. Veel ellende daar een paar dagen geleden, modderstromen, 11 doden. Wij hebben gewoon vanaf Montecasale geluk gehad. De route blijft leuk, af en toe een auto, en veel uitzicht. 

De route wordt een stuk vlakker als we hoog boven ons een kasteel zien liggen. 

In Mocaiana een bar, koffie en cola. Kort daarna komen we op de oorspronkelijke route, en passeren een huis met een beeld van Franciscus ervoor. 

Weer enkele km’s verder zien we Gubbio liggen. 

Zodra we in de stad zijn komen we bij de San Francesco kerk met het beeld van Franciscus die de wolf bekeert. Deze wolf terroriseerde het plaatsje, maar na het gesprek met Franciscus beloofde de wolf geen mensen en dieren meer aan te vallen. 

Gubbio is een heel mooi middeleeuws stadje met veel kleine straatjes. Eerst met de lift omhoog naar de Piazza Grande, daarna via steile straatjes naar de Duomo. Geen stempel daar, wel bij het museum 50 meter lager. 

Datum: 21 september 2022
Afstand: 22 km
Stijgen: 500 m
Dalen: 530 m
Weer: zonnig, 9 tot 19 graden

Het weer aan deze kant van de Apennijnen is zonnig, aan de andere kant hangt bewolking. Lekker fris weer om te starten ‘s morgens, eerste tijd een vest aan. Via de Porta Vittoria lopen we naar het parkje waar de Chiesa della Vittorina staat. Hier leefden tot 1240 de minderbroeders in de bossen, en Franciscus ontmoette er de wolf. 

Langs eerst wat drukkere asfaltwegen maar daarna een fijn rustig traject lopen we Gubbio uit. In een tuin in het buitengebied staat een fraaie vogelverschrikker. 

We klimmen steeds hoger en Gubbio achter ons wordt steeds kleiner. 

In Galicië leggen ze deze in een horreo, hier worden ze aan de muur gehangen. 

Dan komen we bij het klooster San Pietro in Vigneto, Biscina, eigenlijk het eindpunt van deze etappe van ruim 16 km. Maar wij willen 6 km verder naar een agriturismo. 

Bij de ingang staat een bord met een kopje koffie, dus we gaan kijken. En ontmoeten er Hospitalero Luigi van de regionale Jacobusvereniging, bij de deur hangt dan ook een schelp. 

Luigi ontvangt ons hartelijk, we krijgen koffie met een koekje, voor Chris bakt hij overgebleven pasta van gisteren op. Ook een mooie stempel, en hij brengt ook een kan witte wijn mee. Nou, een bodempje neem ik maar, we moeten nog een paar honderd meter klimmen. Fijn zitten praten, hij spreekt goed Engels. Je kunt hier ook overnachten en eten, alles donativo. Die geven we uiteraard ook. De klim is steil, over lastige smalle paadjes met veel stenen, wel af en toe uitzicht op het Lago di Valfabbrica. 

We komen bij de oude kerk van Caprignone, dicht. 

Verder omhoog en omlaag over lastige paden en een beek. 

Dan bereiken we na 22 km onze agriturismo Tenuta di Biscina, waar we een eigen appartement krijgen met fraai uitzicht op het meer. 

Vanavond om 19 uur eten we hier een pastamaaltijd met tomatensalade en een halfje wijn erbij. In de nabije omgeving is niets te halen. 

Datum: 22 september 2022
Afstand: 16 km
Stijgen: 650 m
Dalen: 790 m
Weer: zonnig, 9 tot 19 graden

Vandaag een makkie, 16 km waarvan we ook nog 2,5 km inkorten door de variant te nemen. Na een goed ontbijt in de agriturismo staan we om 8 uur buiten, heerlijk fris ondanks de zon. Na een kort stuk zien we boven ons de restanten van het Castello di Biscina liggen. 

De eerste paar km zijn goed te lopen over een brede grindweg, ruim zicht rondom, waaronder op het Castello in de verte. Dan begint er een lastig pad naar beneden, steil, rotsig, watergeul, we moeten namelijk een beek over. Ik herhaal nog maar eens, dit soort paden is niet ons ding. Bovendien door het bos dus weinig zicht. Via een trap bereiken we de droogstaande beek, aan de andere kant weer steil omhoog. 

Een klein stuk verder hetzelfde verhaal voor de volgende beek. 

Dan komen we op het punt waar de oorspronkelijke route naar rechts draait, en via lastige paadjes omhoog en omlaag langs de ruïnes van kasteel Coccorano loopt. Deze route is 2,5 km langer waar je een uur voor nodig hebt. Wij hebben geen zin in dat geploeter en kiezen naar links de variant, een panoramaweg. 

Vanaf deze panoramaweg krijgen we een mooi uitzicht op het stuwmeer met in de verte het Castello. 

Eenmaal weer op de route komen we na 1 km langs een kerkje dat gewijd is aan Franciscus en Chiara (Clara).

Ruim 2 km verder krijgen we zicht op Valfabbrica. 

We lopen omhoog, deze middeleeuwse stadjes liggen altijd op een heuvel. Net voor 12 uur drinken we koffie in een bar, een zeldzame keer op deze voettocht dat we ‘s morgens koffie scoren (behalve bij het ontbijt dan). Omdat we pas om 13 uur kunnen inchecken doen we een rondje door het kleine oude centrum. 

Daarna wachten op het terras van onze locanda Sui Passi di Francesco. Prima kamer met badkamer weer, voor slechts €37. Eenmaal op de kamer de overnachting in Assisi regelen, mooie stad, hebben we zin in. Ik was hier al eens, voor Chris is het nieuw. 

Datum: 23 september 2022
Afstand: 14,2 km
Stijgen: 560 m
Dalen: 440 m
Weer: zonnig, 7 tot 21 graden

Om half 8 beginnen we aan de laatste 14 km van onze pelgrimstocht naar Assisi. De eerste paar km zijn goed te doen, dan begint het lastige klimmen weer. Ruim 250 m hoogteverschil over steile paadjes, elke dag hetzelfde recept. Zodra we uit het bos zijn komen de uitzichten weer, en die zijn mooi. Terugblik op het dal, volgens mij lijkt dat  op Gubbio in de diepte. 

Verderop een eerste blik op Assisi, de Rocca Maggiore en de Basilica di San Francesco

Dan zitten we kort voor Assisi, aan de route. 

Over de goed te bewandelen landweg komen we bij het beeld ter glorie van Padre Pio, vooral in zuidelijk Italië erg populair. Geboren in 1887 in Pietrelcina, kon tijdens het bidden zweven (leviteren), zieken genezen, een blind meisje laten zien en op twee plaatsen tegelijk aanwezig zijn. Is daarom heilig verklaard. Tja, als je dat allemaal kunt is dat logisch. 

We lopen over de oude Ponte dei Galli en dan steil omhoog over een asfaltweg naar de Porta San Giacomo. Na deze poort lopen we op de Basilica di San Francesco af, de moederkerk van de Franciscanen, met het graf van Franciscus. 

Morgen gaan we hier uitgebreid kijken. We zijn er nu om 11.45 uur, dus op tijd om in de portinaria ons testimonium te halen. Kost de man een kwartier, dus bij 3.000 pelgrims in Santiago zou hem dat ongeveer 375 uur kosten, stressvolle job dus. 

Om 13 uur kunnen we in ons appartement Casa di Famiglia, vlakbij de roltrappen omhoog naar het centrum, ideale plek. Na douchen etc. lopen we als toerist het centrum in, en zoeken begin van de avond een restaurant. Is gelukt, terug naar het appartement een blik op de vele lampjes in het dal. 

Morgen verder met Assisi en omgeving bekijken. 

Assisi is ons eindstation. Dat heeft meerdere redenen. Belangrijkste is, dat deze voetreis ons niet heeft gebracht wat wij ervan verwacht hadden. Veel enthousiasme in de voorbereiding, flink getemperd tijdens de uitvoering. Waarom? Ik ga nu vooral namens mijzelf schrijven, Chris mag het zelf al dan niet ergens ventileren. Tenzij ik 100% zeker weet dat hij dezelfde mening heeft, dan schrijf ik over wij. 

Tevoren hebben wij de Franciscaanse voetreis beschouwd als een camino in Spanje. Dat bleek ten onrechte. Deze voetreis blijkt vele malen zwaarder, vooral door het klimmen en dalen over vaak slecht begaanbare rotsige paadjes. Wij hebben denken we geluk gehad met het weer, maar veel etappes zijn in onze ogen (subjectief dus) bij (hevige) regenval ondoenlijk en zelfs gevaarlijk. De modderstromen in de Marche hadden mogelijk ook aan onze kant van de bergrug kunnen plaatsvinden. 

Ook speelt vooral mee, dat er op de Spaanse camino onderweg veel vaker een bar is voor eten en drinken. 

Wij hebben beiden veel camino-ervaring, en vinden dat meerdere camino’s een meer gevarieerd aanbod hebben van zowel natuur, dorpencultuur als stedenschoon. Dat geldt zeker voor de Francés, Portugues, Via de la Plata. Op de Franciscaanse voetreis loop je veel op hoogte, en moet je het hebben van de vergezichten. Die zijn mooi, maar na enkele dagen ervaar ik het als veel van hetzelfde. 

Ik heb de la Norte en de Primitivo gedaan. Veel klimmen en dalen, maar toch gemakkelijker paden, minder zwaar en meer aanbod van bars e.d. onderweg. Bovendien had ik genoeg aan mijn routegids en de aanduidingen onderweg. Hier in Italië kan dat niet. De routegids is erg summier, teveel beschrijvingen zijn onvolledig of onnauwkeurig. Gids en aanduidingen zijn onderweg niet voldoende om verkeerd lopen te voorkomen, wij hebben heel veel de gps erbij gehaald. Bijvoorbeeld: in de gids wordt op veel punten de routeaanwijzing “wit-rood” genoemd met een nummer. Maar…dat nummer blijkt in de praktijk vaak nergens zichtbaar. Hetzelfde geldt voor aanduidingen van namen van gehuchten/dorpen, onderweg staan ze niet. Vermeld ze dan niet zou ik zeggen. 

Rondom la Verna lopen meerdere wit-rood routes, zonder gps is het lastig bepalen welke je moet nemen. 

Aangeraden wordt een kompas mee te nemen. Als je daarmee kunt omgaan, in combinatie met het lezen van de topografische kaartjes zou ik dat zeker doen. 

De etappes van Firenze tot la Verna vielen ons tegen; veel lastige paden door bosachtig gebied. Na la Verna worden de etappes veel mooier; meer weidsheid, uitzichten, minder door bossen. 

La Verna is inderdaad een mooi hoogtepunt, Assisi natuurlijk ook, en Gubbio is gewoon mooi, meer toeristisch. 

Indachtig de camino vinden wij Assisi een heel mooi eindpunt gezien de relatie die Franciscus ermee had. Zo pelgrimeerden wij in feite naar het graf van Franciscus. 

Als je een paar woorden Italiaans spreekt is dat een pré, hoewel opviel dat veel Italianen ons in het Engels wisten te helpen. Dat heb je in Spanje niet, alleen jongeren spreken soms Engels. 

Een aantal etappes (Consuma, Bocca Serriola, Loreto, Biscina) eindigen in niemandsland. Houd daarmee rekening bij het plannen van je etappes om te voorkomen dat je geen slaapplek/eten krijgt. 

Bij mij speelt ook mee, dat ik de laatste twee jaar mijn interesses en uitdagingen aan het verschuiven ben van wandeltochten naar meerdaagse fietstochten. Net als het leven; als je ergens in verzadigd raakt zoek je een nieuwe uitdaging. Voor mij zijn dat enkele meerdaagse fietstochten, voorlopig in Nederland, maar toekomstig mogelijk ook buitenlandse. 

Verder denk ik aan het vastleggen op film (soort documentaire) van Nederlandse Pelgrimswegen of bezinningstochten zoals het Jabikspad vanuit Friesland, de Walk of Wisdom rondom Nijmegen, de Wegen met Zegen in de Betuwe, misschien het Kloosterpad in Brabant. Nieuwe uitdagingen, nieuw plezier. 

Wij hebben onderweg wandelaars gesproken die de Franciscaanse voetreis juist wel waardeerden. De eenvoud, de rust, de zwaarte, het afzien, het op jezelf aangewezen zijn tijdens een etappe. Prima, wat ik bedoel is stel voor jezelf goed vast wat je zoekt en wat je kunt verwachten. Wij hebben totaal geen spijt van onze tocht. We hebben meer dan 270 km gewandeld met daarin bijna 10 km hoogtemeters en ruim 9.600 m afdaling, dus weinig vlak. Gewoon zwaar, misschien worden we ook gewoon te oud voor dit soort geploeter. We zijn blij met de opgedane ervaring en de leuke contacten met medewandelaars, maar een vervolg of herhaling komt er zeker niet. 

Datum: 24 september 2022

Zaterdag 24 september gebruiken we om een aantal Franciscus monumenten te bezoeken. Na ons ontbijt in het centrum lopen we eerst langs een beeltenis in een muur boven een steeg. Daar naar beneden zou één van de 3 plekken zijn die als geboorteplaats van Franciscus geclaimd worden. 

Verder naar de Basilica di San Francesco, de moederkerk van de Franciscanen. Hier is het graf van Franciscus, in de crypte in de benedenkerk. Filmpjes en foto’s zijn niet toegestaan hier. Daarna lopen we via een trap naar de bovenkerk, waar we een soort kloostergang wel mogen fotograferen. 

Met Janny was ik hier al eens in 2004, 7 jaar na de aardbeving waarbij het dak van de bovenkerk instortte. Gelukkig is er veel gerestaureerd. Via de Porta San Francesco lopen we naar de parkeerplaats beneden om de bus naar de Basilica Santa Maria degli Angeli (gaat tevens naar het station) te nemen. Even dubieus of we erbij kunnen komen, want de paus brengt vandaag een bliksembezoek aan Assisi, aan deze kerk, en later in het centrum om een bijeenkomst van jonge economen te sluiten. Om 10 uur is de paus alweer weg, nog wel veel politie en militair vertoon bij de basiliek. Los Angeles is vernoemd naar deze basiliek. 

Deze basiliek is gebouwd over een kapel die Franciscus restaureerde. De plek heet Portiuncula, klein erfdeel. Op deze plek stierf Franciscus ook. 

Na ons bezoek een kopje koffie en met de bus terug naar ons appartement, enkele spullen wegleggen. 

Weer terug in het centrum een Italiaans ijsje, cola, door wat onbekende straatjes slenteren en op jacht naar souvenirs. 

We komen langs een leuk restaurant, vanavond proberen, en bij de kerk San Rufino. 

Dan is het mooi geweest, het begint te regenen, er lijkt een weeromslag aan te komen.